Historia kościoła w Łosińcu

Laur Konserwatorski 2020

Do czasów kasaty unii była tutaj parafia greckokatolicka. Data erekcji parafii unickiej nie jest znana, sama cerkiew istniała już w 1692r.; fundacja parafii odnowiona w 1732 r. przez Michała Zdzisława Zamoyskiego, wojewodę smoleńskiego, wówczas wg tradycji wzniesiono obecną cerkiew. W 1919 r. świątynia została przejęta na kościół parafii rzymskokatolickiej. Parafia greckokatolicka posiadała dwa kościoły filialne: Maziły i Szarowolę. Do czasu powstania parafii łacińskiej katolicy obrządku rzymskokatolickiego należeli zawsze do parafii tomaszowskiej.

Samodzielna parafia łacińska w Łosińcu została erygowana, 18 III 1919 r., przez bp. Mariana Fulmana. Powstała ona w wyniku podziału parafii tomaszowskiej i włączono ją do dekanatu tomaszowskiego (obecnie Tomaszów Południe). Przed wojną teren ten zamieszkiwała jeszcze pewna liczba prawosławnych (dzisiaj pozostało ich niewiele). Ciężkim okresem w życiu parafii była II wojna światowa. 17-18 IX 1939 r. były tutaj toczone ciężkie boje, do dzisiaj pozostały 2 cmentarze wojskowe w Łosińcu i Ulowie. Również w czasie okupacji ludność parafii podzieliła los całej Zamojszczyzny – aresztowania, wywożenie itd.

Kościół obecnie istniejący, pw. Opieki św. Józefa i św. Michała Archanioła, został wybudowany jeszcze w okresie istnienia parafii unickiej, z fundacji Zamoyskich (r. 1732 lub 1692). W r. 1875 zamieniono go na cerkiew prawosławną. W r. 1919 został on rekoncyliowany (poświęcony przez jezuitów i wtedy do pierwotnego wezwania św. Michała dodano św. Józefa). W r. 1935 nastąpiła zamiana wieży w stylu bizantyjskim na obecnie istniejącą. W r. 1948 przeprowadzono remont dachu (zamiana gontu na blachę), w r. 1949 budowa nowej zakrystii, w r. 1973 nowa podłoga, 1974 nowe okna, w r. 1975 oszalowania wnętrza w stylu zakopiańskim, kolejne remonty w r. 2000. Obok wybudowanej w Horodle, w r. 1923, cerkwi jest jedyną, na terenie województwa lubelskiego, bezkopułową świątynią o planie dwudzielnym z małym przedsionkiem.

Świątynia usytuowana na niewielkim wzniesieniu, w wieńcu drzew, wśród których stare lipy. Orientowana. Drewniana, konstrukcji zrębowej, zewnątrz oszalowana, z listwowaniem i arkadkowaniem; na murowanej, częściowo cementowanej podmurówce. Dwudzielna: nawa prostokątna, prezbiterium węższe zamknięte trójbocznie, przy nim od północy i południa. dwie czworoboczne zakrystie (w pd. od 1949 skarbczyk); przy nawie od zachodu przedsionek z czterosłupowym gankiem, mniejsze, dwusłupowe ganki przy wejściach od strony północnej i południowej. Wewnątrz stropy płaskie, przed 1974 pobite płytami pilśniowymi. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach z profilowanymi belkami parapetowymi. Otwory wejściowe i okienne prostokątne, odrzwia zachodnie ujęte ornamentem sznurowym. Dachy dwuspadowe, kryte blachą, nad prezbiterium niższy, zakończony trójpołaciowo, nad zakrystiami trójpołaciowe; pod okapem przedsionków gzymsy zdobione ząbkami i motywem skręconego sznura; ponad nawą wieżyczka latarniowa na sygnaturkę.

Ołtarz główny późnobarokowy (w. XVIII), z rzeźbami św. App. Piotra i Pawła oraz dwóch aniołów w szczycie, w nim ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem zapewne z 1. poł. w. XVIII, malowana na desce, z tłem niegdyś złoconym, mocno przemalowanym, w późniejszej gipsowej sukience; w szczycie obraz Chrystusa na krzyżu, dawny, mocno przemalowany. Na zasuwie znajduje się obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa (r. 1919). Ołtarz boczny po prawej stronie jest poświęcony św. Józefowi, a po lewej – św. Michałowi Archaniołowi (zbudowany w r. 1950). Ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z dawnego ikonostasu (2. poł. w. XVII lub 1. poł. w. XVIII), malowana na desce, z tłem częściowo przemalowanym, z ozdobnym współczesnym jej zwieńczeniem. W kościele znajduje się klasycystyczna monstrancja z 1. poł. w. XIX, promienista, hostiarka z w. XVIII-XIX, cynowa oraz kielichy mszalne: rokokowy z 2. poł. W. XVIII, gładki z w. XVIII, o charakterze późnobarokowym z w. XVIII/XIX, z kwiatowym koszyczkiem i główkami puttów, gładki z puklowanym nodusem z w. XVIII/XIX, gładki, mały z w. XIX. Dwie pateny z w. XVIII-XIX. ewangeliarz z 1690 r., z rycinami wykonanymi z klocków z r. 1632 i 1681, oprawny w posrebrzane ozdobne blachy, z rytymi przedstawieniami grupy Ukrzyżowania oraz czterech ewangelistów.

Chrzcielnica drewniana pochodzi z r. 1919.

Dzwonnica zapewne z 1. poł. w. XVIII. Drewniana, konstrukcji słupowo-ramowej, oszalowana, z listwowaniem i arkadkowaniem. Czworoboczna, o trzech wydzielonych zadaszeniem kondygnacjach, z których najwyższa węższa i znacznie niższa, otwarta trzema arkadami z każdej strony. Dach namiotowy, zwieńczony balasem z krzyżem, wraz z zadaszeniem pobity gontem. W niej 2 dzwony, poświęcone w r. 1946.

Ważne linki: